Al bijna tien jaar wordt in de ggz ingezet op psychische hulp buiten de muren van de instelling. In die tijd is weliswaar het aantal opvangplaatsen binnen instellingen flink afgebouwd, maar de gezondheidsdoelen van de ambulantisering, zoals meer herstel en deelname aan de samenleving, zijn niet gerealiseerd. Dat blijkt uit de zesde en laatste Landelijke Monitor Ambulantisering en Hervorming Langdurige GGZ, in opdracht van VWS verzorgd door het Trimbos Instituut. Het ambulantiseringsbeleid was onderdeel van het Bestuurlijk Akkoord Toekomst GGZ uit 2012. Hierin spraken de landelijke overheid, zorgaanbieders, zorgverzekeraars en cliëntenorganisaties af om de intramurale ggz-capaciteit af te bouwen en tot 2020 terug te brengen tot twee derde van de capaciteit in 2008. Tegelijkertijd moesten de capaciteit en de kwaliteit van de ambulante zorg, met name voor mensen met ernstige psychische aandoeningen, worden uitgebreid en verbeterd.
Ambities
Het ambulantiseringsbeleid in Nederland heeft positieve ambities, stelt het Trimbos. De afbouw van verblijfscapaciteit is geen doel op zich, maar beoogt een verbetering voor mensen met psychische aandoeningen. Dat moet blijken uit een toegenomen kwaliteit van leven, beter herstel, mogelijkheden om een gezond, veilig, sociaal en maatschappelijk leven te leiden en tot slot sociale inclusie en de vermindering van het stigma op psychische problemen. “Vanuit een langjarig perspectief constateren we dat belangrijke doelstellingen uit het bestuurlijk akkoord 2012 – minder verblijf, meer passende ambulante zorg, meer regionale samenhang in de zorg, meer herstel en deelname aan de samenleving van mensen met psychische problemen – eerder niet dan wel zijn gerealiseerd”, zo is te lezen in de rapportage van Trimbos. “Alleen in het klinisch verblijf zien we de beoogde getalsmatige afname, maar dit verblijf is tegelijk veel intensiever geworden, met meer dwangtoepassing en vaker in een gesloten setting. Het beschermd wonen is gegroeid.”
Dwangtoepassingen
2019 was volgens het Trimbos een relatief rustig jaar op het gebied van de ambulantisering. “(…) met een licht afnemend klinisch verblijf, wat meer beschermd wonen, en iets minder ambulante specialistische ggz en ambulante Wmo-begeleiding. Tegelijkertijd ziet het instituut bewegingen in de verkeerde richting. Zo is het klinisch verblijf vaker gesloten en stijgt het aantal dwangtoepassingen al jaren en in 2019 (weer) harder dan in het voorgaande jaar. Verder gaat de intensivering van de ambulante zorg niet naar de groepen die van oudsher het meest van de klinische voorzieningen gebruikmaakten, met name mensen met psychotische aandoeningen. Het is de vraag of deze groep wel voldoende en passende zorg krijgt. “Hierbij lijkt de wijze van bekostiging een rol te spelen. De behandeling van mensen met minder complexe problematiek levert in financieel opzicht meer op. De totale uitgaven aan specialistische ggz groeiden het meest voor angststoornissen. “Integrale zorg en ondersteuning is gebaat bij flexibiliteit tussen de financiële kaders”, stelt het Trimbos. “Uit de monitor komen signalen dat deze flexibiliteit eerder afneemt dan toeneemt, met instellingen/teams die zich meer naar één financieringskader gaan richten.”
Inclusieve samenleving
Tot slot blijkt dat zelfstandiger wonen voor ggz-cliënten niet betekent dat ze meer onderdeel worden van de samenleving. “Eenzaamheid blijft op hetzelfde (hoge) niveau. De lichte stijging in zelfstandiger wonen in de samenleving ging dus niet gepaard met een toename van (een gevoel van) inclusie. Deze groep blijft in kwaliteit van leven en participatie op een grote achterstand ten opzichte van de algemene bevolking en deze achterstand is sinds 2015 eerder toe dan afgenomen”, aldus het Trimbos. Verantwoordelijk staatsecretaris Blokhuis, die de monitor deze week naar de Kamer stuurde, erkent dat er nog grote stappen moeten worden gezet. “… bijvoorbeeld in het tegengaan van eenzaamheid onder mensen met ernstige psychische problemen en het betrekken van deze groep mensen bij de maatschappij. Ik blijf me hier onverminderd voor inzetten met onder andere de campagne ‘Hey, het is oké’, die dit jaar verbreed is naar alle psychische aandoeningen en ondersteun het verspreiden van kennis en ervaringsverhalen breed in de samenleving (Samen Sterk zonder Stigma)”, aldus de demissionair staatssecretaris.
Door: Samira Ahli, Skipr, 16 maart 2021
Deel dit bericht: